Veiligheidssituatie Oekraïne uitgezonderd de Krim

Het doel van dit onderzoek is een stand van zaken op te maken over de veiligheidssituatie in Oekraïne met uitzondering van het schiereiland de Krim. Het onderzoek gaat in op de periode 2015 – 2020 en richt zich in het bijzonder op de periode december 2019 – december 2020.

Cedoca wil hierbij opmerken dat de berichtgeving over de veiligheidssituatie in de conflictzone in het oosten van Oekraïne niet volledig is. Sommige delen van deze zone zijn immers niet vrij toegankelijk voor externe organisaties zodat er slechts beperkte informatie beschikbaar is over de veiligheidssituatie in die gebieden.

Nadat volksprotesten in Kiev de Oekraïense president Yanukovich in februari 2014 dwongen om het land te verlaten nam de Russische Federatie de controle over de Oekraïense Krim over en ontstond er een separatistische beweging in voornamelijk het oosten van Oekraïne in de regio Donbas. Deze separatistische beweging greep al snel naar de wapens en met steun van de Russische Federatie kon het de controle verwerven over delen van de Oekraïense provincies Donetsk en Lugansk. Na een omstreden referendum werden in dit gebied de Donetsk Volksrepubliek (DVR) en de Lugansk Volksrepubliek (LVR) in het leven geroepen. In andere regio’s van Oekraïne deden zich in 2014-2015 ook verschillende gewelddadige incidenten voor, maar die bleven beperkt in intensiteit en omvang. Vanaf 2016 namen de gewelddadige incidenten in Oekraïne buiten de Donbas en de Krim zo goed als volledig af. Oekraïne poogde tevergeefs met militaire middelen de controle over de DVR en de LVR te herwinnen. Sindsdien staan beide partijen tegenover elkaar langs de zogenaamde contactlijn en vinden er frequente wederzijdse beschietingen plaats. Twee vredesakkoorden in 2014 en 2015 slaagden er tot heden niet in om de militaire en politieke patstelling te doorbreken. Sinds juli 2020 kwamen de verschillende partijen een staakt-het-vuren overeen dat leidde tot een aanzienlijke afname van het aantal geweldsincidenten en dat tot heden standhoudt. In de Donbas strijden Oekraïense troepen tegen eenheden van separatisten die volgens tal van bronnen enkel kunnen standhouden dankzij militaire en logistieke steun van de Russische Federatie die ook eigen troepen inzet in de regio. In de voor deze COI Focus behandelde periode vond volgens de bronnen zowat al het geweld in de Donbas plaats in de zone langs de contactlijn. Er vonden met wisselende intensiteit wederzijdse beschietingen plaats met zowel lichte als zware wapens. Hierbij vielen militaire en burgerslachtoffers. Volgens OHCHR is het aantal burgerslachtoffers in de behandelde periode relatief laag ten opzichte van de eerste jaren van het conflict. Gedurende het hele conflict zijn er al minstens 13.000 à 13.200 personen om het leven gekomen en raakten er minstens 29.000 à 31.000 gewond. Verschillende bronnen maken melding van ernstige mensenrechtenschendingen die zich voordoen in de DVR en de LVR. Hierbij is sprake van arbitraire detenties en executies, foltering en ontvoeringen. De bevolking heeft geen mogelijkheid tot bescherming tegen deze wantoestanden. In de door Oekraïne gecontroleerde gebieden in de Donbas zijn er eveneens meldingen van arbitraire detenties en foltering in het kader van het conflict. Dergelijke incidenten zouden echter niet wijdverspreid zijn en in aantal afgenomen zijn naarmate het conflict voortduurt. Nabij de contactlijn bestaat er een verhoogd risico voor seksueel geweld, vooral ten aanzien van vrouwen, meisjes en jonge mannen. Gevallen van seksueel geweld doen zich voornamelijk voor in de DVR en LVR waar er volgens bronnen in het algemeen straffeloosheid heerst ten aanzien van dergelijke misdaden. Minstens 87.800 vluchtelingen verblijven nog buiten Oekraïne en zeker 1.448.000 IDP’s verblijven in Oekraïne zelf. De IDP’s ondervinden moeilijkheden met registraties en het verkrijgen van bijstand. Toegang tot sociale basisvoorzieningen blijft voor een deel van de IDP’s moeizaam verlopen. De socio-economische omstandigheden in de DVR en de LVR zijn slecht. Er is weinig werk en een deel van de bevolking heeft het moeilijk om in zijn basisbehoeften te voorzien. In de zone langs de contactlijn zijn de levensomstandigheden hard, dit zowel aan de Oekraïense als aan de separatistische zijde.