Algemene situatie

Français

Deze COI Focus geeft zicht op de actuele situatie in Kosovo. De aandacht gaat hierbij specifiek uit naar de rechtstoestand, de toepassing van de rechtsvoorschriften in het democratische stelsel, de politieke omstandigheden, de mate waarin vervolging of mishandeling voorkomen en er tegen eventuele vervolging of mishandeling bescherming geboden wordt.

Dit document is een actualisering van de gelijknamige COI Focus van 1 april 2021.

Kosovo is sinds de onafhankelijkheidsverklaring van 17 februari 2008 een soevereine republiek met een parlementaire democratie. Het parlement wordt er verkozen op basis van regelmatige, vrije en eerlijke verkiezingen met een geheime stembusgang gebaseerd op algemeen enkelvoudig stemrecht.

In de specifieke context van een land in een post-conflictsituatie garandeert de Grondwet expliciet de bescherming van de minderheden en biedt ze ook verregaande mogelijkheden voor hun deelname aan het politieke leven.

Het zogenoemde Brussels Agreement van 19 april 2013, dat een stelselmatige normalisering van de relaties met Servië voorziet, is cruciaal voor Kosovo. Het akkoord zorgt voorlopig wel voor een grote polarisering in de binnenlandse politiek tussen politici die de normalisering van de relaties met Servië al dan niet genegen zijn. De politieke omstandigheden worden dan ook gekenmerkt door instabiliteit, aanhoudende crisis, dysfuncties en voortdurende regeringswissels. Momenteel regeert voor het eerst in de geschiedenis van het land een partij die niet behoort tot de oude elite en de mainstream politiek. Het gaat over Vetëvendosje, een partij die gegroeid is uit een burgermaatschappijbeweging tegen corruptie en georganiseerde misdaad. Vetëvendosje is verkozen met een sterk mandaat van 48 %. Waarnemers beschouwen deze power shift als de laatste hoop van de bevolking in de politiek.

Verschillende, gezaghebbende bronnen brengen de staat van de democratie in Kosovo (net als in de andere landen van de westelijke Balkan) in verband met het begrip state capture. Het gaat over een sterke verwevenheid tussen politie en economische elites waarbij ook corruptie en georganiseerde misdaad een fundamentele rol spelen. Het fenomeen gaat veel verder dan kleinschalige corruptie. Het gaat over een systematisch misbruik van overheidsmiddelen. Cliëntelisme speelt volgens deze bronnen een vitale rol bij state capture. Cliëntelistische netwerken, diep verankerd in alle geledingen van de maatschappij, vormen de machtsbasis voor de politieke elites en maken het democratische principe van de checks and balances onmogelijk. Het gevolg van state capture is dat de politiek op alle niveaus uitgebreid tussenkomt bij het gerecht, de overheidsadministraties en de media. Het fenomeen geeft aanleiding tot een gevoel van straffeloosheid en ongelijkheid in de samenleving.

Kosovo probeert niettemin voortdurend de strijd aan te binden tegen de alomtegenwoordige corruptie en de georganiseerde misdaad. Er zijn instellingen, gespecialiseerde gerechtelijke instanties, wettelijke mechanismes en voortdurende initiatieven. Sinds 2020 zijn er ook een aantal samenwerkingsverbanden met Europol in voege. Momenteel richten de autoriteiten zich eerder op kleinschalige corruptie en nog niet op gevallen van highlevelcorruptie. Regelmatig zijn er arrestaties en veroordelingen in de context van georganiseerde misdaad.

De universele mensenrechten en de fundamentele vrijheden zijn stevig verankerd in de Kosovaarse Grondwet. Ook internationale mensenrechtenverdragen gelden rechtsreeks in Kosovo en hebben steeds voorrang. Tevens voorziet de Grondwet in bescherming tegen alle vormen van discriminatie. De antidiscriminatiewetgeving is volledig in lijn met de Europese en internationale standaarden.

De Kosovaarse overheid respecteert over het algemeen haar eigen wetgeving in verband met de mensen- en grondrechten en in verband met antidiscriminatie. Toch zijn er ook nog uitdagingen en problemen vast te stellen bij de implementering van een aantal aspecten van deze wetgeving. In de praktijk kunnen minderheden zich niet altijd op hun rechten beroepen. De pers en de burgermaatschappij hebben regelmatig te maken met restricties en intimidaties. (Haat)misdrijven tegen etnische en gemarginaliseerde gemeenschappen komen nog steeds voor. Gevallen van discriminatie tegen minderheden worden slechts zelden vervolgd. Het gerecht toont zich soms partijdig bij de beoordeling van misdrijven tegen minderheden, ook al garandeert de Grondwet gerechtelijke onafhankelijkheid en onpartijdigheid.

De KP is intussen uitgegroeid tot een goed uitgerust en vertrouwd instituut. Het is multi-etnisch samengesteld en toegankelijk voor iedereen. De KP hecht veel belang aan haar lokale verankering en verwevenheid met de samenleving. Ze wordt ook nog steeds bijgestaan door EULEX en KFOR. Eventuele gevallen van wangedrag en passiviteit door individuele agenten kunnen worden gemeld bij het PIK en de OIK. Jaarlijks worden agenten aangeklaagd en vervolgd.

De gangbare rechten van een moderne rechtstaat met betrekking tot de gerechtelijke procedures zijn formeel verworven en worden algemeen gerespecteerd. In Noord-Kosovo zijn Servische rechters geïntegreerd in het gerechtelijke apparaat. Wie geconfronteerd wordt met inbreuken tegen de mensenrechten beschikt over alle rechtsmiddelen en beroepsmogelijkheden binnen de gewone rechtsgang. Kosteloze rechtsbijstand is een grondwettelijk gegarandeerd mensenrecht. Toch moet het gerecht ook opboksen tegen politieke tussenkomsten, een gebrek aan gekwalificeerde rechters en een tekort aan middelen.

Er zijn in Kosovo negen lokale kantoren van de Ombudsdienst waar burgers terecht kunnen met eventuele klachten over mensenrechtenschendingen of ambtsmisbruik. Deze dienst kan ook telefonisch, per post en per e-mail bereikt worden.

De overheid heeft in de voorbije decennia wetgeving, actieplannen en strategieën ontwikkeld om een aantal specifieke situaties aan te pakken zoals discriminatie van Roma, huiselijk geweld, discriminatie en haatmisdrijven tegen LGBTI, moslimextremisme of aanvallen op journalisten en activisten.

In het licht van de lacunes en tekortkomingen van de autoriteiten wijzen de bronnen op het belang van de burgermaatschappij die vrij en robuust aanwezig is in Kosovo. Er zijn talloze ngo’s die eventuele gebreken bij de autoriteiten monitoren. Verder kunnen deze ngo’s ook eventuele slachtoffers van mensenrechtenschendingen bijstaan wanneer ze de bescherming van de veiligheidsdiensten en het gerecht nodig hebben.

Politique de traitement

La politique définie par le commissaire général se fonde sur une analyse approfondie d’informations récentes et détaillées sur la situation générale dans le pays. Ces informations ont été recueillies de manière professionnelle auprès de diverses sources objectives, dont le Bureau européen d’appui en matière d’asile, le Haut-Commissariat aux réfugiés des Nations unies, des organisations internationales de défense des droits de l’homme, des organisations non gouvernementales, ainsi que la littérature spécialisée et les médias. Pour définir sa politique, le commissaire général ne se fonde donc pas exclusivement sur les COI Focus publiés sur le site du CGRA, qui ne traitent que de certains aspects particuliers de la situation du pays. Le fait qu’un COI Focus date d’un certain temps déjà ne signifie donc pas que la politique menée par le commissaire général ne soit plus d’actualité.

Pour examiner une demande d’asile, le commissaire général tient non seulement compte de la situation objective dans le pays d’origine à la date de la décision mais également de la situation individuelle et des circonstances personnelles du demandeur. Chaque demande d’asile est examinée au cas par cas. Le demandeur d’asile doit montrer de manière suffisamment concrète qu’il éprouve une crainte fondée de persécution ou court un risque réel d’atteintes graves. Il ne peut donc se contenter de renvoyer à la situation générale dans son pays mais doit également présenter des faits concrets et crédibles le concernant personnellement.

Pour ce pays, il n’y a pas une note de politique de traitement disponible sur le site Internet du CGRA.

Land: 
Kosovo