Sinds de Cubaanse Revolutie van 1959 verlieten Cubanen in verschillende golven het eiland omwille van de politieke en economische situatie. Ook het immigratiebeleid van de Verenigde Staten (VS) dat de belangrijkste bestemming van de Cubaanse diaspora werd, speelde een rol. Cubanen konden lange tijd een jaar na legale of illegale binnenkomst een permanente verblijfsvergunning voor de VS verkrijgen. Tussen 2021 en 2024, in tijden van socio-economische crisis en politieke repressie, verlieten naar schatting meer dan twee miljoen Cubanen hun land – de grootste uittocht sinds 1959.
Onder president Raúl Castro trad in 2013 de migratiehervorming in voege die het einde maakte aan het restrictieve migratiebeleid van zijn voorganger en broer Fidel Castro. Deze hervorming zorgde ervoor dat miljoenen Cubanen het land makkelijker kunnen verlaten en ernaar terugkeren. Niet alle Cubanen kunnen echter vrij reizen. Bepaalde categorieën van werknemers, zoals kaderpersoneel, bepaalde dokters en topsporters, moeten nog steeds een toelating vragen om het land te verlaten. Daarnaast behoudt de Cubaanse overheid het recht om de afgifte van een paspoort en de toegang of uitreis van haar burgers te weigeren in specifieke omstandigheden.
De migratiehervorming bepaalt dat Cubanen die elke 24 maanden het Cubaanse grondgebied betreden al hun rechten in Cuba behouden, net als Cubanen met een toestemming voor verblijf in het buitenland (permiso de residencia en el exterior). Cubaanse burgers die illegaal het land verlaten of langer dan 24 maanden in het buitenland verblijven zonder hiervoor de toestemming te vragen, worden als emigranten (emigrados) beschouwd. Zij verliezen hun wettelijk verblijf in Cuba en hun politieke, economische en burgerrechten. Deze Cubanen kunnen de nationale autoriteiten om repatriëring vragen wanneer ze permanent wensen terug te keren naar het land.
In juli 2024 keurde het Cubaanse parlement een nieuwe migratiewet goed. Deze is bij het afsluiten van deze Focus nog niet officieel van kracht.
Uit cijfergegevens van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) blijkt dat er weinig gevallen van gedwongen terugkeer en terugdrijvingen zijn vanuit België de afgelopen jaren. De VS hervatte zijn deportatievluchten naar Cuba in 2023. Sindsdien keren maandelijks Cubanen terug naar hun land van herkomst. Deze deportatievluchten zijn blijven doorgaan in 2025 na het aantreden van Amerikaans president Donald Trump. Enkele personen werden bij terugkeer gearresteerd omdat ze het land hadden verlaten toen ze voorwaardelijk vrij waren of omdat ze voor vertrek misdrijven hadden gepleegd. Ook ontving Cuba in 2025 deportatievluchten van landen uit de regio.
Experten en mensenrechtenorganisaties geven aan dat de Cubaanse autoriteiten willekeurig en discretionair handelen op vlak van migratie. De Cubaanse overheid wendt wettelijke criteria als openbaar belang en nationale veiligheid aan om naar eigen goeddunken de toegang of uitreis van haar burgers te weigeren. Vooral dissidenten, critici, activisten, artiesten en journalisten worden het slachtoffer van willekeurige uitreis- en inreisverboden. In dat geval worden ze als regulados (letterlijk: gereguleerden) beschouwd. De Cubaanse overheid gebruikt deze term om te verwijzen naar personen die niet naar het buitenland mogen reizen of na uitreis niet naar Cuba mogen terugkeren. Personen uit bepaalde beroepscategorieën zoals medische specialisten, staan officieel als regulado bekend, wat betekent dat ze enkel met speciale toestemming van de autoriteiten het land mogen verlaten. Ook deze toestemming kan willekeurig worden geweigerd. Daarnaast wordt de toegang tot het land jarenlang ontzegd aan personen die een officiële missie namens Cuba in het buitenland hebben verlaten of na afloop van de missie niet terugkeren naar Cuba. Zij worden als deserteurs beschouwd, ook al gaat het om burgerpersoneel. Over militaire deserteurs en dienstweigeraars bij terugkeer vond Cedoca geen informatie. Experten vermoeden dat Cubaanse huurlingen die actief zijn voor het Russische leger ofwel niet kunnen terugkeren naar Cuba ofwel bij terugkeer veroordeeld zullen worden omwille van hun militaire deelname aan een buitenlands conflict. Tot slot kunnen ook Cubanen met schulden bij de Cubaanse belastingdienst op een uitreis- of inreisverbod stuiten.
Politique de traitement
La politique définie par le commissaire général se fonde sur une analyse approfondie d’informations récentes et détaillées sur la situation générale dans le pays. Ces informations ont été recueillies de manière professionnelle auprès de diverses sources objectives, dont l’Agence de l’Union européenne pour l’asile (AUEA), le Haut-Commissariat aux réfugiés des Nations unies (HCR), des organisations internationales de défense des droits de l’homme, des organisations non gouvernementales, ainsi que la littérature spécialisée et les médias. Pour définir sa politique, le commissaire général ne se fonde donc pas exclusivement sur les COI Focus publiés sur le site du CGRA, qui ne traitent que de certains aspects particuliers de la situation du pays. Le fait qu’un COI Focus date d’un certain temps déjà ne signifie donc pas que la politique menée par le commissaire général ne soit plus d’actualité.
Pour examiner une demande d’asile, le commissaire général tient non seulement compte de la situation objective dans le pays d’origine à la date de la décision mais également de la situation individuelle et des circonstances personnelles du demandeur. Chaque demande d’asile est examinée au cas par cas. Le demandeur d’asile doit montrer de manière suffisamment concrète qu’il éprouve une crainte fondée de persécution ou court un risque réel d’atteintes graves. Il ne peut donc se contenter de renvoyer à la situation générale dans son pays mais doit également présenter des faits concrets et crédibles le concernant personnellement.
Pour ce pays, il n’y a pas de note de politique de traitement disponible sur le site Internet du CGRA.